გამოყენებული ლიტერატურა

ბიბლიოთეკაში მოძიებული მასალა

“ჯანმრთელობის კერძო დაზღვევა”

საზოგადოერივი დაზღვევა (სოციალური, სახელმწიფო დაზღვევა) კერძო (ნებაყოფლობითი) დაზღვევისაგან სამი მთავარი ნიშნით განსხვავდება:

• დაზღვევა სავალდებულოა თუ ნებაყოფლობითი;
• რის საფუძველზე განისაზღვრება სადაზღვევო შენატანები: ინდივიდუალური რისკის თუ შემოსავლების საფუძველზე;
• როგორია სისტემის მენეჯმენტი: მომგებიანი, არამომგებიანი, საზოგადოებრივი, სახელმწიფო ან ქვაზი-სახელმწიფოებრივი.

როგორც თავად სახელწოდება მიგვანიშნებს კერძო დაზღვევა ნებაყოფლობითობის პრინციპებს ეფუძნება. სადაზღვევო შენატანები ინდივიდუალურ რისკთანაა დაკავშირებული. კერძო სადაზღვევო კომპანიები შესაძლებელია იყოს როგორც მომგებიანი, ასევე არამომგენიანი.

მიუხედავად იმისა, რომ კერძო დაზღვევა განიხილება როგორც ნებაყოფლობით, ხოლო საზოგადოებრივი (სოციალური, ან სახელმწიფო) დაზღვევა – სავალდებულო, ზოგ შემთხვევებში ასე ცალსახა მიდგომა არ შეინიშნება. მაგალითად, შვეიცარიაში კერძო დაზღვევა სავალდებულოა (როგორც საზოგადოებრივი დაზღვევის სისტემებში). ურუგვაიში განსაზღვრული შემოსავლების მქონე პირებისთვის (წლიური შემოსავალი – $600–$1,800) კერძო დაზღვევა სავალდებულოს წარმოადგენს. მექსიკაში ახლად დანერგილი საზოგადოებრივი დაზღვევის სქემა (Seguro Popular) ნებაყოფლობითს წარმოადგენს. ა.შ.შ-ში, სადაც დასაქმებაზე დაფუძნებული ნებაყოფლობითი სადაზღვევო სისტემაა განვითარებული,  ზოგიერთ შტატში დამქირავებლები ვალდებული არიან დააზღვიონ დაქირავებულები. მიუხედავად იმისა, რომ კერძო დაზღვევის ორგანიზაციები მომგებიან ან არამომგებიან ორგანიზაციებს წარმოადგენენ, შეინიშნება გამონაკლისები. მაგალითად, ავსტრალიაში და ირლანდიაში მსხვილი “კერძო” დაზღვევის კომპანიები სახელმწიფოს საკუთრებაშია, აგრეთვე, გერმანიაში ზოგიერთი კერძო სადაზღვევო ორგანიზაციების მართვა საზოგადოებრივი დაავადებათა ფონდების (Sickness Funds) მიერ ხორციელდება.

ჯანმრთელობის კერძო დაზღვევის ძლიერ მხარეებს წარმოადგენს:

• სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებლების თავისუფალი არჩევის უფლება;
• არასაკმარისი სახელმწიფო დაფინანსების შემთხვევაში ხელს უწყობს ჯანდაცვის ისეთ სერვისებზე ხელმისაწვდომობას, რომლებიც არ არიან მოცული სახელმწიფო პროგრამებით (დამატებითი კერძო სამედიცინო დაზღვევა);
• შედარებით მაღალშემოსავლიან მოსახლეობას კერძო საზღვევის სისტემის მეშვეობით საშუალება ეძლევა თვითონ დააფინანსოს ჯანდაცვის სერვისები, რაც სახელმწიფოს ეხმარება შეზღუდული სახსრები ღარიბი და დაუზღვეველი მოსახლეობისკენ მიმართოს;
• კერძო დაზღვევას გარკვეული წვლილი შეაქვს ჯანდაცვის სექტორის ინფრასტრუქტურის განვითარებაში;
• ხელს უწყობს ეფექტურობის ამაღლებას, სერვისების მოცულობის ზრდას და ნოვაციების დანერგვას;
• ხელს უწყობს ჯანდაცვის სერვისების ხარისხის ამაღლებას;
• კერძო დაზღვევა არალეგალური გადახდების ალტერნატიულ, წინასწარი გადახდის ლეგალურ ფორმას წარმოადგენს. დაბალშემოსავლიან ქვეყნებში, სადაც ჯანდაცვაზე არალეგალური გადახდები ჯანდაცვის მთლიანი ხარჯების მნიშვნელოვან წილს შეადგენს, ჯანმრთელობის კერძო დაზღვევა წარმოადგენს არალეგალური გადახდების ალტერნატიულ, პოზიტიურ ფორმას. ასევე, დაბალშემოსავლიან ქვეყნებში იგი შესაძლებელია წარმოადგენდეს რისკის გაერთიანების და დაზღვევის საშუალებას. კერძო დაზღვევის სისტემა დადებით გავლენას ახდენს არაფორმალურ სექტორში დასაქმებულთა, ან საერთოდ დაზღვევის გარეშე დარჩენილთა მოცვის თვალსაზრისითაც.
• მცირე ბიუროკრატიული აპარატი.
• ფინანსური ბაზრის განვითარებაზე დადებითი გავლენა. კერძო დაზღვევას დადებითი როლი ენიჭება კაპიტალის აკუმულირების და ფინანსური ბაზრის განვითარების თვალსაზრისით. კერძო დაზღვევის ორგანიზაციები წლიური პრემიების 10-30 %-ს ინახავენ რეზერვად ნაღდი ფულის, აქციების და სხვა საინვესტიციო საშუალებების სახით. შედეგად, სადაზღვევო ბაზრებმა შესაძლოა მნიშვნელოვანი შენატანი გააკეთონ ქვეყნის ეკონონომიკურ განვითარებაში.
• აქტიური შემსყიდველის როლიდან გამომდინარე, კერძო დაზღვევის დადებითი გავლენა სამედიცინო მომსახურების ხარისხზე და ხარჯების შეკავებაზე.

ჯანმრთელობის კერძო დაზღვევის სუსტი მხარეები:

• ხელმისაწვდომობაზე ფინანსური ბარიერები. ვერ უზრუნველყოფს ყველა ფენების თანაბარ ხელმისაწვდომობას ჯანდაცვის სერვისებისადმი. კერძო დაზღვევით ქალაქის მოსახლეობა უფრო მეტადაა მოცული ვიდრე სოფლის;
• მაღალი ადმინისტრაციული ხარჯები, რაც დაკავშირებულია სადაზღვევო პროდუქტის გაუმჯობესებაზე მიმართულ ღონისძიებებთან, მარკეტინგთან, დისტრიბუციასთან. არანაკლებ მნიშვნელოვანია დიდი რაოდენობით მცირე სადაზღვევო ორგანიზაციების არაეფექტურობა;
• სადაზღვევო შენატანები დაკავშირებულია ინდივიდუალურ რისკებთან;
• რისკების შერჩევა, ნაღების მოხდა (cream skimming), არახელსაყრელი შერჩევა (Adverse selection). კერძო დაზღვევის ორგანიზაციები დაინტერესებული არიან ამოარჩიონ მათთვის სასურველი სადაზღვევო კონტიგენტი. მათ შეუძლიათ უარი უთხრან მაღალი რისკის ადამიანებს კერძო დაზღვევის სქემაში გაწევრიანებაზე;
• რისკების ფრაგმენტაცია. ჯანმრთელობის კერძო დაზღვევის სისტემაში რისკები არ არის გაერთიანებული დიდ აუზში (რისკის პულინგი), არამედ გადანაწილებულია კერძო სადაზღვევო ორგანიზაციებს შორის, შესაბამისად მცირდება დაზღვევის მთავარი პრინციპის, სოლიდარობის განხორციელება. დიდი რაოდენობით მცირე სადაზღვევო ორგანიზაციები კიდევ უფრო ამცირებს რისკების გაერთიანებას;
• მიმწოდებლის მიერ სტიმულირებადი მოთხოვნა. ხშირ შემთხვევებში კერძო სადაზღვევო ორგანიზაცია სამედიცინო დახმარების მიმწოდებლებს აფინანსებს სერვისების მიხედვით (Fee for service), რითაც მცირდება მიმწოდებლებზე ზემოქმედების ბერკეტები. ასეთ შემთხვევებში ექიმები დაინტერესებული არიან გაზარდონ გასაწევი მომსახურების მოცულობა, ჩაატარონ არააუცილებელი სერვისები.